Wat is weten?
Oude wijze vrouw. zo noemde mijn kleinzoon mij enkele weken geleden.
'Jij weet zoveel', zei hij. Onmiddellijk groeide mijn ego een paar centimeter: wat een mooi compliment!
Ik herinnerde me zijn woorden toen ik een artikel las over wijsheid van Mia Leijssen (Manuscript 2016 - MOOC). In de paper lijst Mia de verschillen op tussen kennis en wijsheid. Kennis haalden we eeuwenlang uit boeken. Ondertussen zijn er meerdere media die -al dan niet betrouwbare- kennis verspreiden. Maar oud (en wijs?!) als ik ben hou ik het even bij boekenkennis. Via geschriften deelt de schrijver zijn ervaringen/onderzoek van de externe en interne wereld met ons. We nemen die kennis vaak aan zonder deze aan onze eigen ervaring te (kunnen) toetsen.
Wijsheid is net de levenservaring die we opdoen. Maar het is meer dan de optelsom van onze eigen ervaringen en verworven kennis. Wijsheid is die levenservaringen kunnen plaatsen in een groter geheel: het ontdekken van rode draden, durven vertrouwen op een dieper weten gebaseerd op intuïtie en creativiteit. Het conflict tussen hoofd en hart kunnen oplossen en zo tot de juiste beslissingen komen. Nieuwe ervaringen worden getoetst aan oude oplossingen: die kunnen tot onverwachte uitkomsten leiden. Wijsheid is duurzaamheid: respect, mededogen, geduld en liefdevolle waakzaamheid.
Leijssen plaatst wijsheid en kennis tegenover elkaar: wat zijn de doelen, toepassingen en effecten. Hieronder een verkorte versie van haar opsomming.
intellectuele kennis Wijsheid
doelen kwantitatief kwalitatief
verzameling van feiten en informatie dieper begrijpen
vermijden van onzekerheid plaatsen van onzekerheid
toepassing wetenschappelijk spiritueel
theoretisch toegepast
abstract praktisch/concreet
algemeen persoonlijk
effect een gevoel van superioriteit t.o.v mededogen; besef dat je
zij die minder kennis hebben niet alles kan weten
Wijsheid is niet het voorrecht van ouderen: vaak sta ik versteld van de wijsheid die ik ontdek in jonge mensen.
Wat zijn de kenmerken van een wijsheid:
open van geest/nieuwsgierig/verwondering
veerkracht
empatisch
goed kunnen luisteren
groot rechtvaardigheidsgevoel
zelfvertrouwen/zelfkennis/eigen beperkingen aanvaarden
tolerant
zonder oordeel
de ander zichzelf laten zijn
interesse en inzicht in menselijk gedrag
opzoeken van lange termijn oplossingen met respect voor mens en omgeving
Ben ik dan zo wijs? Ik wil het graag geloven. Ook ik ben een mens en speelbal van mijn angsten, twijfels en onzekerheden. Soms geraak ik niet wijs uit mijn eigen. Toch wil ik mild zijn voor mezelf. Mijn levenservaringen en kennis deel ik graag met anderen. En dat blijkt dan ook een kenmerk te zijn van een oude, wijze vrouw :-)